کرمانج

روایت اول:

وقتی یونانیان بر ایران می تازند ، سازمان دینی ایران با اسرا ر و گنجینه های باستانی بدین نقاط پناهنده شده و موبد موبدان در کلات جای می گیرد . اسکندر کلات را محاصره می کند ولی نگهبانان ذخایر باستانی ، از راه مخفی کلات را ترک گفته و در زوایای تاریک و عمیق و وسیع این ارتفاعات متواری و پنهان می شوند . مدتی بعد مردی به نام ( سپیتاما) که گویا نام او از ( سپتای ) این کوه ها گرفنه شده باشد ، علیه یونانیان قیام کرده به طوری که در منابع آمده است ؛ شجاعانه در راه نگهبانی این نقاط سر خود را می بازد . عده ای معتقدند وجه تسمیه هزار مسجد از این جا به وجود آمده که وقتی به دستور (( فرود )) موبد موبدان هزار تن نگهبانان علوم و رازها و مقدسان ایران و حافظان گنجینه های باستانی به هنگام استیلای بیگانه بدین کوهستان ها پناه می برندو به بنای نهانی و زیر زمینی برای رموز دانش و ایران می پردازند به نام این هزار مقدس و بزرگ وپیشوا این کوهستان هزار مزکت یا هزار مس کد نام می گیرد . بدین ترتیب:

این نام از سه بخش تشکیل شده است :

هزار مز ( مس) کت ( کد )

هزار نفر در زبان پهلوی به معنی : مقدس ، بزرگ ، پیشوا به معنی محل ، خانه ، جا

در مجوع یعنی جایگاه هزار مقدس یا کانون هزار پیشوا

بعد ها تحت تاثیر آیین اسلام هزار مزکت به ( هزار مسجد ) تغییر نام یافته است

( به نقل از وبلاگ ادبی ، فرهنگی ؛ نور الی)

روایت دوم :

جنس سازه های طبیعی این منطقه به گونه ای است که بر اثر فرسایش سالیان ، رسوبات آهکی و سنگ های سست و نامقاوم ، زیر شلاق باد وباران فرو افتاده و شته شده اند و آن چه مانده ستون های باریکی است که چون نگاه می کنی از دور نمای گنبد و گلدسته مساجد بسیار را نشان می دهد.

( به نقل از مقاله آقای سپاهی ، منتشر شده در سایت باشگاه فرهنگی ورزشی احد خراسان)

روایت سوم :

بنا به برخی روایات تاریخی ، هزار مزدک اشاره به دوره ای از سلسله ساسانیان دارد که پیروان مزدک ( مبدع یک آیین جدید در زمان ساسانیان) ، بر اثر توطئه موبدان زرتشتی دچار خشم و خسر شدند و پس گروهی از آنان به قتل رسیدند ، هزار تن از ایشان بدین کوه پناه آوردندتا بتوانند آزادانه در آن آداب وعبادات مذهبی خویش را به جای آورند.به همین سبب این کوه هزار مزدک نام گرفت.

( به نقل از مقاله آقای سپاهی ، منتشر شده در سایت باشگاه فرهنگی ورزشی احد خراسان)

روایت چهارم :

به دلیل پناهی که این رشته کوه مهربان و سربلند در طول تاریخ به آزاد مردان و آزاد زنان گریخته از ظلم حاکمان داده ، چنان جنبه تقدس و الوهیت به خود گرفته که آن را هزار مسجد با آغوشی باز دیده اند . اکنون نیز اهالی منطقه ، بنا به باورهای دینی ، برا ی زیارت به قله مرتفع هزا رمسجد می آیند و مدعی اند که این نقطه قدم گاه علی ابن ابی طالب (ع) است و ایشان در چشمه مراد وضو گرفته اند . ما می دانیم که امام علی ( ع) هرگز به مناطق شرقی ایران نیامده است و اساسا ایران را جز یک بار آن هم تا حدود نهاوند ندیده است . اما مردم به ویژه کهنسالان منطقه بر این باور خود اصرار دارند و پا می فشارند.

( به نقل از مقاله آقای سپاهی منتشر شده در سایت باشگاه فرهنگی ورزشی احد خراسان)

نکته ای در مورد لاین

لاین ، از واژه ( لایینی ) به معنی ( صوفی دامن کوتاه ) اخذ شده است . این واژه نوع پوشش سابق کردهای مهاجر را نشان می دهد که از بخش های شرقی ترکیه کنونی و در عهد صفویه برای حراست از مرزهای شرقی ایران و خراسان ، قریب چهل هزار خانوار ایشان کوچانده شدندو در این مناطق سکنی گزیدند .

( به نقل از مقاله آقای سپاهی منتشر شده در سایت باشگاه فرهنگی ورزشی احد خراسان )

در مورد کردهای خراسان

جمعیت زیادی از اهالی و ساکنان دامنه های هزار مسجد ، کرد ( کرمانج ) هستند . کردهای خراسان دارای آداب و رسوم خاص خود هستند . به عنوان مثال امروز می توان از موسیقی زیبای کرمانجی روایت های تاریخی و قدیمی و درد و رنج های سالیان هزار مسجد و کردهای خراسان را شنید . اما چه شده است که دراین گوشه شمال شرقی ایران با این جمعیت کرد مواجه می شویم ؟

کلیم ا... توحدی ، مولف چند جلد کتاب ( حرکت تاریخی کرد به خراسان ) ، در مورد زمان و دلیل آورده شدن کردها به خراسان می نویسد : کرمانج خراسان در اوایل دولت صفوی برای جلوگیری از تاخت وتاز ترکمانان و ازبکان به مرزهای شرقی ایران انتقال داده شدند ،تحت عنوان سه ایل بزرگ : زعفرانلو ، شادلو ، قراچورلو ، قرار دارند .

همچنین از زمان شاه اسماعیل صفوی کردها به ویژه قرامانلوها به طور پراکنده برای دفاع از مرزهای خراسان به این دیار آسیب دیده آورده شدندو بعدها جانشینان شاه اسماعیل هم سیاست انتقال کردها به خراسان را ادامه دادند. شاه عباس که پادشاهی سیاست مدار بود با توجه به فلسفه ابن عمید که گفته بود ؛ کردها را باید سپر بلا قرار داد ، در صدد انتقال کردها به خراسان بر آمد . حدود پنجاه هزار خانوار ، کوچ بزرگ و تاریخی خود را از آذربایجان به سوی سرزمین ری آغاز کردند . این حرکت در حدود سال ( 1005 – ه، ق) انجام پذیرفت. (به نقل از وبلاگ با ایرانیان)

مقدمه

طبق عادت همیشگی ، در پی یافتن مسیری جدید برای برنامه های دوچرخه سواری خودمان بودیم . اما این بار رشته کوه زیبای هزار مسجد را نشان کرده ایم . با توجه به وسعت بالای منطقه و پوشش سنگی و صخرهای بسیار ی از درها و آبریزها ی این ارتفاعات ، یافتن مسیری که تماما جاده بوده یا این که از ساختار کم شیب و ملایم جهت دوچرخه سواری بهره مند باشد ، به ویژه برای ما که قصد داریم از جبهه جنوبی این رشته کوه به دامنه شمالی آن برویم ، کاری سخت و دقیق بود .

پس از سه هفته تلاش مستمر که شامل ساعت ها دقت در عکس های ماهواره ای منطقه و پی گیری جاده های مختلف ، طراحی مسیرهای فرضی ، پرس و جو از افراد مطلع و بررسی نقشه های دو بعدی بود، بالا خره مسیر مورد نظر را یافتیم . ( گفتنی است که وجود جاده های عشایری که در گستره ارتفاعات منطقه کشیده شده اند کمک بزرگی به ما در اجرای این برنامه کرد) . مسیر انتخابی ما از روستای گروه ( گرو ) چناران شروع شده و جاده های عشایری در جانب شمال را در پیش گرفته و در نهایت با حدود 15 کیلومتر چرخ کشی در میان دره های زیبا و بکر هزار مسجد به بالا سر لاین رسیده و از جاده جنگل ارس خالیان دره ، به لاین منتهی می شود.

خط سیر و همین طور نقاط مهم مسسیر را به دو دستگاه جی پی اس وارد کردیم. تمام کسانی که دستی بر آتش دارند و کوهنوردی و حضور در کوهستان را جزئی از زندگی خود قرار داده اند ، به خوبی می دانند که اجرای چنین برنامه هایی با هر کسی ممکن نیست . همراهانی آماده ، با تجربه ، مجهز و ماجراجو لازمه اجرای چنین برنامه هایی است . بالاخره برای این پروژه آقایان جواد اسدی و فرزاد رشیدیان اعلام آمادگی کرده و با وجود دو روز تعطیلی آخر هفته برنامه ما قطعی شد .

روز شمار برنامه

چهار شنبه 14/04/91

ساعت 16 از محل ، پلیس راه مشهد – چناران ، با وانت مزدای یکی از دوستان ( آقای علی نادری که زحمت رساندن ما را تا روستای دور افتاده گروه متقبل شدند) به سمت مقصد حرکت می کنیم .

15 کیلومتر بعد از چناران ، وارد جاده روستای معروف رادکان شده و پس از طی 25 کیلومتر مسیر خاکی از رادکان ، به مقصدمان روستای کوهپایه ای گروه در دامنه جنوبی هزار مسجد می رسیم .

در بدو ورود به روستا ، قبرستان تاریخی گروه- که اکنون در وسط جاده روستا قرار گرفته است-توجه ما رابه خود جلب کرده و دقایقی را برا ی عکاسی و بازدید از آن توقف می کنیم.

طبق برنامه ریزی های قبلی باید شب را در گروه مانده و فردا صبح راهی ارتفاعات شویم . با بررسی های به عمل آمده متوجه می شویم که تا اولین محله بالای کوه که در مسیر ماست ، حدود 3 کیلومتر راه داریم و از آن جا که مسیر در ابتدا دارای سربالایی های تندی است ، ترجیح می دهیم که از فرصت باقی مانده تا غروب آفتاب استفاده کرده و تا محله اول هم با ماشین برویم . ضمن این که از زمان بندی برنامه هم جلو بیفتیم . حوالی غروب به اولین محله ( محله خاکباز ) می رسیم .

باد تند و هوای سرد کوهستان هزار مسجد به استقبالمان می آید . در این فصل سال باید خود را در برابر سرما پوشاند تا تحمل ماندن در این جا را داشته باشی . آقای علی نادری هم امشب را در خاکباز و در کنار ما خواهد ماند و فردا هم زمان با شروع کار ما به پایین خواهد برگشت .

هنوز چیزی از ماندن ما در این جا نمی گذرد که مهمان نوازی اهالی هزار مسجد شروع شده و اولین ماست و کره ی تازه را برایمان می آورند . اولین شب برنامه ما به دور از آلودگی شهر ، و در میان صدای زنگوله گوسفندان ، پارس سگ ها و زمزمه چوپانان زحمت کش به صبح می رسد.

پنجشنبه 15/04/91

پس از صرف صبحانه و سر هم کردن دوچرخه ها ، از علی و همین طور میزبانان دیشبمان خداحافظی کرده و روی در سربالایی های مسیر کشیده و چشم به داده های جی پی اس می دوزیم . تماشا و فیلم برداری از صحنه زیبای شکار یک عقاب و تغذیه دو جوجه عقاب ، اولین موهبت امروز هزار مسجد است که نصیب ما می شود . کم کم پوشش درختان ارس شروع شده و گویا جاده هم تا پایان کار امروز دیگر آن چنان شیب تندی ندارد .وجود مراتع سرسبز باعث شده که تقریبا هر یک کیلومتر به یک محله گوسفند بربخوریم .در تمام طول مسیر با گذر از هر محله ای ، مورد لطف و مهمان نوازی دامداران زحمت کش قرار می گیریم که مدام ما را به چادرها و خانه های کاهگلی خود دعوت می کنند . ما که راه طولانی درپیش داریم دعوت آن ها را رد می کنیم .

با عبور از دو راهی های فراوان ، همواره مسیر شمال را در پیش گرفته تا بتوانیم به بالاترین ارتفاعات هزار مسجد رسیده و خودمان رابه جبهه شمالی برسانیم . وارد شدن به یک جاده اشتباه کافی است تا ما رابه یک دره فرعی و راهی دیگر ببرد .

پس از طی 22 کیلومتر مسیر جاده ، به محله ای موسوم به ( داوی ) می رسیم . داوی آخرین نقطه ای است که جاده تا آن جا کشیده شده و دقیقا در نیمه راه مسیر ما قرار دارد . از داوی به بعد و تا رسیدن به ابتدای سرپایینی آخر برنامه ، 13 کیلومتر راه داریم که این 13 کیلومتر را باید صرف چرخ کشی در مسیر آب و رودخانه ، راه های مالرو ، و چند دره پر شیب کنیم . طبق برنامه ریزی قبلی باید امشب را در داوی می خوابیدیم تا صبح فردا با انرژی کامل وارد قسمت بدون جاده و وقت گیر مسیرمان شویم .ولی اکنون که نیمه روز است احساس انرژی زیادی می کنیم ، به ویژه وقتی متوجه می شویم که تا رسیدن به بالاسر لاین هم چنان محله های گوسفند در مسیر هستند .

برای ادامه مسیر تصمیممان قطعی می شود و شب مانی را موکول می کنیم به محله ای که نزدیک غروب به آن برسیم . با تعویض کفش های دوچرخه ، وارد مسیر آب و رودخانه می شویم . از این جاست که گهی پشت به زین و گهی زین به پشت باید . 5 کیلومتر دره حدفاصل محله داوی تا نزدیکی های محله( آباری) به دلیل نبود هیچ محله و همین طور حضور انسان و و جود رودخانه ای پر آب به نظر محل زیستگاه گونه های جانوری منزوی هزار مسجد می آید . دیدن یک بره قوچ در لبه دیواره ای این دره گواه ادعای ماست .

اما خیلی زود این قسمت بکر مسیر تمام شده و باز به دو راهی بعدی می رسیم . این بار دو دستگا ه جی پی اس و دو نفر ناوبر آن کارا نیفتاده و این دو راهی را اشتباه می رویم . خدا با ما یار است ، کودکی سوار بر الاغ بر بلندای کوه با سر و صدا ما را متوجه اشتباهمان کرده و مسیر درست را به ما نشان می دهد . او ما را به محله زندگی خود و خانواده اش ( محله انبار خانه ) می برد .

پس از پذیرایی با دوغ تازه و گرفتن آدرس دقیق دسترسی به مقصد ، انبار خانه ای ها ما را چند قدمی بدرقه کرده و راه جدید را که دره ای است پر شیب در پیش می گیریم . تمام 5/2 کیلومتر مسیر این دره در گذشته جنگل انبوه ارس بوده که متاسفانه امروز کمتر چیزی از ارس های آن باقی مانده . تنه های بریده شده خشک وساکت که در سرتا سر دره پخش شده اند نشان گر تجاوز انسان های خود خواه و حریص به فون گیاهی و اکوسیستم طبیعی منطقه است . پس از پرس جو و تفحصی که در مورد این قسمت تخریب شده از محله بعدی انجام می دهیم متوجه می شویم که این قسمت از جنگل حدود100 سال پیش تخریب شده است و اکنون کمتر کسی اجازه دست کاری به ارس ها را می یابد .

این دره هم بالاخره با رسیدن به گردنه ای مرتفع تمام شده و با سرازیر شدن به دره ای عمیق و پر ارس دیگر ،پایان برنامه ما هم نزدیک می شود.دیگر سرازیری های منتهی به لاین خود را نشان می دهد . حدود 2 کیلومتر سربالایی باید طی شود تا به محله ( سورقی ) و پایان برنامه امروز برسیم .قبل از طی سر بالایی آخر و در کف این دره عمیق به محله ( خانه سنگی ) می رسیم .دیگر خستگی رکاب زدن و چرخ کشی 10 ساعته ی امروز ما را ناتوان کرده . دعوت اهالی خانه سنگی را با آغوش باز پذیرفته و وارد خانه زیبا و سنتی آن ها می شویم . چای کوهی و دوغ محلی باز به ما نشاط ادامه راه می دهد.گپ و گفت با جوانان متعجب این جا که تا کنون کسی را با دوچرخه در این منطقه ندیده اند جالب و سرگرم کننده است . یکی از این جوانان همراه ما شده و در این 2 کیلومتر باقی مانده تا محله بعدی به عنوان راهنما و همراه با ما طی طریق می کند .

پس از دیدن مسیر سرازیر فردا که به کلات منتهی می شود ، برای خواب و شب مانی به محله سورقی می رویم .

سورقی زیبا، محله ای است آرمیده در انتهای یکی از دره ها ی جنوبی هزار مسجد که در شانه غربی چشمه مراد و درست بالا سر جنگل ارس خالیان قرار دارد . جنگل ارس ، مراتع سرسبز و وجود ارتفاع بالا ( 2500 متر ) ، همراه با احاطه به محیط اطراف از جمله دیدنی های منحصر به فرد این نقطه است . این آخرین شبی است که باید دردامان پاک هزار مسجد بخوابیم . سورقی ها به ما ، پتو ، کره ، دوغ و ماست می دهند و همواره پی گیر حال مهمانانشان هستند .

چادرمان را بر پا می کنیم . با مشاهده آخرین تشعشعات بی رمق خورشید بر بلندای هزار مسجد ، ناخود آگاه خاطرات امروزمان مرور می شود . آتشی بر پا می کنیم . سعی بر آن داریم تا از طبیعت بیشترین استفاده را برده و فقط راه پیما نباشیم . مشاهده آسمان شب هزار مسجد ، آتش و گدا جوش ، پارس سگ ها ، صدای چرای گله ها وزمزمه چوپانان هزار مسجد که در تاریکی شب دردهای خود را به گوش کوهستان می خوانند ، زیباترین لحظات عمر را رقم می زند . دیگر دوست نداری که به پایین برگردی . آخر در شهر زیباییی نمی بینی ، واقعیت نیست ، طبیعت مرده ، و شاید خدا را هم دیر پیدا کنی .

جمعه 16/04/91

امشبمان هم به صبح می رسد ، با طلوع آفتاب ما هم کم کم آماده حرکت به پایین می شویم . در حال جمع کردن وسایل و چادر هستیم که یکی از چوپانان خبر از مشاهده یک قلاده پلنگ در ساعات اولیه صبح امروز در جنگل ارس خالیان می دهد.ما هم به امید دیدن حیات وحش منطقه از اهالی سورقی خداحافظی کرده و با عزمی جزم راه امروزمان را در پیش می گیریم . مسیر امروز ما با سرازیر شدن به جاده مخروبه خالیان دره شروع شده و پس از رسیدن به (زوو بالا) تا (لاین نو) ادامه می یابد .

با سرازیر شدن به جاده مخروبه یا به قول محلی ها ( جاده تراکتور) ، که درست از وسط جنگل ارس به پایین کشیده شده ، با زیباترین مناظر منطقه مواجه می شویم . پوشش انبوه درختان ارس در ترکیب با دیواره های عظیم سنگی از جمله دیدنی های این دره زیباست . گفتنی است وضعیت جاده هم بسیار نامناسب است . ریزش سنگ در نقاط مختلف ، ایجاد شکاف های بزرگ در وسط جاده توسط سیل و افتادن یک درخت ارس بزرگ، در وسط جاده عبور از این جاده را حتی برای خودروهای شاسی بلند ناممکن می کند . در حال حاضر تنها وسیله عبور از جاده : دوچرخه ، موتور سیکلت و پای پیاده است . تا می توانیم از این قسمت مسیر عکس و فیلم می گیریم .

شیب تند جاده ، سرعت دوچرخه ها را دو چندان کرده و خیلی زود به آبادی ( زوو بالا ) می رسیم .از این جا به بعد دیگر وارد مسیر رودخانه و باغ های لاین می شویم و از سایه بهره مند . در بعضی از قسمت های رودخانه ، در صورت عدم احتیاط جریان آب به راحتی دوچرخه ها را با خود خواهد برد . طی مسیر زوو بالا تا( لاین کهنه) که با حدود 30 بار رد شدن از رودخانه همراه است ، انرژی زیادی از ما می برد .

با رسیدن به لاین کهنه ، دیگر از مسیر دره خارج می شویم و وارد جاده منتهی به روستای لاین نو می شویم .

با عبور از آبادی های ( چهارراه ) ، ( خاکستر) ، ( رباط) و ( احمد آباد) در نهایت ساعت 14 بعد از ظهر به روستای لاین نو می رسیم و این برنامه ما هم خاتمه می یابد . در هوای گرم این موقع روز ، پس از حدود 3 ساعت معطلی ، با زحمت فراوان پس از یافتن یک ماشین دربست به مشهد باز می گردیم و آخرین برنامه خاطره انگیز و زیبای قبل از ماه رمضان امسال هم پایان می یابد.

نکاتی در مورد اجرای بهتر برنامه در هزار مسجد :

دامداران روستاهای اطراف از اردیبهشت ماه تا اواخر تیرماه به تعداد زیادی جهت چرای گله ها و تولید محصولات لبنی ، به نقاط مختلف این ارتفاعات کوچ می کنند . بهترین فصل اجرای برنامه در این ارتفاعات همین محدوده زمانی است . با توجه به مهمان نوازی این مردم ، نیاز به حمل غذا و بار سنگین مرتفع می شود . ولی اگر در پی بازدید و عکاسی از حیات وحش منطقه هستید ، بهترین فصول ، ماه هایی است که کمترین جمعیت دام در ارتفاعات وجود دارد و حیات وحش احساس امنیت بیشتر ی می کنند .

با توجه به موقعیت خاص این ارتفاعات در صورت پیمایش مسیرهای جدید همراه داشتن نقشه ، جی پی اس ، طناب انفرادی یا طناب مناسب فرود و لوازم فنی الزامی است .

نظرات شما عزیزان: